Trombociti ili krvne pločice jedna su od 3 vrste krvnih stanica. Trombociti su malene stanice bez jezgre, koje sadrže brojne granule s različitim faktorima zgrušavanja krvi i enzimima. Trombociti nastaju raspadom veće stanice, megakariocita u koštanoj srži, a normalan životni vijek im je 3 do 5 dana, nakon čega se raspadaju u slezeni.
Trombocitopenija označava smanjen broj trombocita u krvi. U mikrolitru krvi normalno se nalazi između 150 i 450 tisuća trombocita. Trombocitopenijom smatramo svako stanje kod kojeg je broj trombocita manji od 150 000 u mikrolitru. Tek smanjenjem na 30 000 dolazi do manifestacije bolesti, a ozbiljni zdravstveni problemi pojavljuju se kod broja trombocita manjeg od 10 000 u mikrolitru krvi.
Uzroci nastanka trombocitopenije mogu se podijeliti u 4 osnovne skupine:
- Smanjena proizvodnja trombocita u koštanoj srži ( kod oštećenja koštane srži ili maligne bolesti)
- Zaustavljanje trombocita u povećanoj slezeni (hipersplenizam ili upala)
- Povećana potrošnja trombocita na periferiji (kod akutnog krvarenja ili šoka)
- Razrjeeđivanje trombocita u perifernoj krvi
Simptomi
Smanjen broj krvnih pločica manifestira se sitnim krvarenjem u kožu ili sluznice. Pojavljuje se sitno točkasto krvarenje ( purpure) na ekstremitetima, češće nogama, a manje ozljede ili udarci uzrokuju stvaranje opsežnih modrica i podljeva. Nakon kirurških zahvata krvarenje dugo traje, a vrlo često je prva prezentacija trombocitopenije prolongirano krvarenje nakon vađenja zuba.
Kod žena menstruacije mogu biti veoma obline i dolazi do krvarenja između ciklusa.
Kako se broj trombocita smanjuje, dolazi do spontanih krvarenja u zglobove i tjelesne šupljine, pri čemu je najopasnije spontano krvarenje u mozgu, koje može dovesti do moždanog udara i smrti.
Kako otkrivamo trombocitopeniju?
Sumnju na trombocitopeniju izaziva pojava modrica i podljeva koji nastaju nakon malih ozljeda te sumnjiva dugotrajna krvarenja nakon manjih zahvata. Kod sumnje na ovu bolest, krvna slika brzo otkriva smanjen broj trombocita. Važno je otkriti primarni uzrok, kako bi se bolest što uspješnije liječila. Punkcijom koštane srži otkriva se eventualni malignitet. Povećana slezena budi sumnju na zadržavanje trombocita u njenim sinusima. Pacijenti s kroničnim bolestima redovito se prate kako bi se trombocitopenije otkrila na vrijeme.
Liječenje
Cilj liječenja trombocitopenije je smanjiti rizike od krvarenja te nadoknaditi broj trombocita. Visokim dozama kortikosteroida može se privremeno potaknuti proizvodnja trombocita. Svim pacijentima s dijagnozom trombocitopenije preporuča se minimizirati rizike od krvarenja. Kod bolesnika sa manje od 10 000 trombocita po mikrolitru primjenjuje se transfuzija trombocita, čime se nadoknađuje njihov broj, ali se ne liječi primarni uzrok .
Idiopatska i trombotična trombocitopenična purpura
Oba pojma označavaju dijagnoze koje se manifestiraju krvarenjem bez jasnog uzroka, a u podlozi se nalazi smanjen broj trombocita.
Idiopatska trombocitopenična purpura je poremećaj koji dovodi do krvarenja bez jasnog uzroka. Iako mehanizam uništavanja trombocita nije poznat u potpunosti, najnovija istraživanja pokazuju da se radi o imunološkoj reakciji organizma i proizvodnji protutijela koja uništavaju trombocite. Krvarenje se pojavlju naglo, u obliku krvarenja u koži i točaka veličine pribađače, iznenadne pojave krvi u stolici te krvarenja iz nosa i desni.
Trombotična trombocitopenična purpura rijedak je, ali po život opasan poremećaj. U prvom koraku dolazi do iznenadnog stvaranja tromba u malim krvnim žilama, potrošnje trombocita i eritrocita. Ugrušci mogu uzrokovati teška oštećenja organa. Zbog smanjenog broja trombocita i nemogućnosti stvaranja ugrušaka, dolazi do opsežnog krvarenja koje je veoma teško zaustaviti, rezultira šokom i može dovesti do smrtnog ishoda.
