Pneumotoraks je stanje u kojem zrak prodire u pleuralni prostor.
Pleuralni prostor je uzak prostor između listova parijetalne pleure (koja oblaže prsni koš) i visceralne pleure (koja oblaže pluća), u kojem se nalazi 10ak ml tekućine koje sprječava trenje između listova. U pleuralnom prostoru je tlak negativan, jer tako omogućava širenje elastičnih pluća pri udisaju. Pneumotoraks nastaje kada zrak prodre u pleuralni prostor. To se može dogoditi spontano, zbog traume prsnog koša ili postojeće bolesti te tijekom medicinskih procedura, kad ga nazivamo ijatrogenim pneumotoraksom. Osnovni problem kod pneumotoraksa je kolaps pluća koji nastaje zbog pozitivnog intrapleuralnog tlaka.
Razlikujemo više vrsta pneumotoraksa
Ovisno o načinu nastanka, pneumotoraks možemo podijeliti na više vrsta. Spontani pneumotoraksi nastaju bez očitog uzroka izi zbog podležeće plućne bolesti.
Primarni spontani pneumotoraks nastaje zbog pucanja malih bula na površini pluća. To se događa u mladih ljudi, najčešće u dvadesetim godinama, bez posebnog razloga. Nastaje u mirovanju i može se pojaviti osjećaj boli ili probadanja, koji je kratkotrajan te ne ostavlja posljedice. Sekundarni spontani pneumotoraks nastaje kao posljedice plućne bolesti. Riječ je o rupturi malih bula koje nastaju kao posljedice KOPB-a ili tuberkuloze. Ovaj tip pneumotoraksa je opasniji jer nastaje kod starijih osoba sa smanjenim plućnim kapacitetom i podležećim bolestima pluća.
Traumatski pneumotoraks posljedica je traume prsišta, koja je najčešće penetrantna ozljeda nastala vatrenim oružjem.
Tenzijski pneumotoraks nastaje kada tlak u intrapleuralnom prostoru postupno raste od negativnog do pozitivnog u udisaju, zbog čega pri svakog udisaju dolazi do kolapsa pluća i prodora zraka u pleuralnu šupljinu. Osoba postupno ostaje bez zraka i subjektivno osjeća da ne može udahnuti. Tenzijski pneumotoraks pripada hitnim stanjima jer može doći do potpunog kolapsa pluća i gušenja.
Ijatrogeni pneumotoraks nastaje pri medicinskim postupcima kojima se prodire u torakalnu šupljinu, poput aspiracijske punkcije, torakocenteze ili uvođenja centralnog venskog katetera, zbog prodora male količine zraka.
Koji su simptomi pneumotoraksa?
Netraumatski pneumotoraks je često asimptomatski.
Najčešći simptomi su:
- Oštra i probadajuća bol u prsištu
- Osjećaj nedostatka zraka (dispneja)
- Nagli gubitak svijesti
- Osjećaj gušenja
- Postupni nastanak sve jače boli u donjem dijelu prsnog koša
- Uznemirenost i osjećaj lupanja srca ( palpitacije)
Osnovne metode dijagnosticiranja pneumotoraksa su askultacija pluća i radiološke pretrage. Pri slušanju pluća čuju se hipersonornost i oslabljen zvuk inspirija. Ponekad se inspirij uopće ne može čuti, dok su srčani tonovi oslabljeni. Radiološka pretraga izbora je RTG. RTG snimak pluća pokazuje rubna područja zasjenjenja i smanjene plućne režnjeve, kojima vaskularni crtež nije vidljiv.
Kako liječimo pneumotoraks?
Primarni cilj liječenja pneumotoraksa je uklanjanje zraka iz intrapleuralnog prostora kako bi se uspostavila normalna ventilacija pluća. Svim bolesnicima sa pneumotoraksu dajemo terapiju kisikom (oksigenoterapija) jer povišen tlak kisika pospješuje uklanjanje zraka iz pleuralnog prostora. Udisanje kisika pod pozitivnim tlakom sprječava daljnji kolaps pluća.
Primarni spontani pneumotoraks najčešće je bez simptoma i moguće ga je slučajno vidjeti na RTG nalazu. Simptomatske pneumotorakse liječimo evakuacijom zraka iz intrapleuralne šupljine, koje se odvija postupno kako ne bi došlo do nagle promjene tlaka. Kod tenzijskog pneumotoraksa iglom (torakocenteza) ulazimo u intrapleuralno prostor i izvlačimo zrak, kako bi omogućili rastezanje pluća. Kod netenzijskih pneumotoraksa postavljamo kateter kroz koji se zrak postepeno evakuira te bolesnici obično ostaju hospitalizirani do stabilizacije stanja.
